ऒळख इंटरनेट्ची

१. इतिहास इंटरनेटचा २. वेबसाइट सर्फींग म्हणजे काय? ३. वेबपेज म्हणजे काय? ४. ब्राऊझर म्हणजे काय? ५. इतर चांगले ब्राऊझर कोणते आहेत? ६. लिंक (link) आणि युआरएल (url) म्हणजे काय? ७. युजरनेम (Username) आणि पासवर्ड (Password) म्हणजे काय? ८. ब्लॉग म्हणजे काय? ९. सोशल नेटवर्किंग म्हणजे काय? १०. स्टॅटीक वेबसाइट तयार कशी होते? १. इतिहास इंटरनेटचा इतिहास इंटरनेटचा   इंटरनेट युगाची खर्‍या अर्थाने सुरुवात १९६९ पासून झाली जेव्हा अर्फानेट (Arpanet) या कामाच्या जाळ्याची कल्पना समोर आली. यावेळी युनिक्स (Unix) सारख्या अद्ययावत ऑपरेटींग सिस्टमची सुरुवात झाली, जे आज देखिल एक वेबसर्व्हरसाठी एक चांगली प्रणाली मानली जाते. त्यानंतर लगेचच म्हणजे १९७० मध्ये पहिल्या ई-मेलची निर्मिती झाली. ई-मेलची निर्मिती करणाऱ्या रे टॉमलीनसन (Ray Tomlinson) यांनी तेव्हा ई-मेलमध्ये @ हे चिन्ह वापरण्याचा निर्णय घेतला या @ चिन्हा मूळे ई-मेल वापरणारा आणि कॉम्प्युटर म्हणजेच सर्व्हर या दोन्ही गोष्टी विभागल्या जातील. पुढे १९७१ मध्ये इंटरनेटवर गटेनबर्ग आणि ई-बुक या दोन नविन प्रकल्पांची निर्मिती झाली. गटेनबर्ग यामध्ये माहितीचे भांडार आणि ई-बुकमध्ये चित्रस्वरुपात (स्कॅन इमेजेस) पुस्तके संग्रहित करण्यात आली. नंतर १९७४ च्या सुरुवातीला टिसीपी/आयपी (TCP/IP) चा वापर केला गेला. सर्व नेटवर्कमध्ये केंद्रीय नियंत्रण असावे हा यामागचा प्रयत्न जो पूढे टिसीपी/आयपी ने प्रचलित झाला. १९७५ मध्ये जॉन विटल (John Vittal) याने ई-मेलमध्ये नविन सुधारणा आणल्या ज्यामध्ये ई-मेलला प्रतिउत्तर (Reply) देणे व आलेल्या ई-मेलला दुसऱ्याला (Forward) पाठविणे हे महत्त्वाच्या गोष्टी होत्या. १९७७ मध्ये डेनिस हायेस आणि डेल हेदरिंगटन (Dennis Hayes and Dale Heatherington) यांनी मॉडेमचा शोध लावला. तर १९७८ मध्ये पहिला अनावश्यक ई-मेल समोर आला, ज्याप्रकाराला नंतर स्पॅम (spam) असे म्हटले गेले. १७७९ मध्ये युजनेट (Usenet) चा वापर सुरु झाला. पदवीच्या दोन विद्यार्थांनी बनविलेल्या या युजनेट प्रणालीद्वारे जगभरातील लोक इंटरनेटच्या माध्यमातून एकमेकांशी चर्चा करु शकतात. १९८२ पहिल्या अक्षरांद्वारे प्रतिक्रिया दाखविण्याची सुरुवात :-) हे चिन्ह वापरुन केली. आपल्या प्रत्येक विनोदाच्या शेवटी तो :-) हे हसण्याची चिन्ह वापरत होता. यालाच आताचे इमोशीकॉन (emoticon) असे म्हणतात, जे आपण ई-मेल आणि चॅटींगमध्ये वापरतो. १९८४ मध्ये पहिल्या डोमेन नेम सर्व्हर (Domain Name Servers (DNS)) ची निर्मिती झाली. डोमेन नेम सर्व्हरमध्ये हव्या त्या प्रमाणे नाव वापरण्याची सोय असल्याने पुर्वीच्या आयपी ऍड्रेस मधिल क्रमांकाएवजी हे लक्षात ठेवायला फारच सोपे होते. डोमेन नेम सर्व्हरद्वारे नाव दिल्यानंतर त्याचे रुपांतर आपोआप नंतर आयपी ऍड्रेस मधिल क्रमांकामध्ये होत असेल. १९८५ मध्ये काल्पनिक समुहाची निर्मिती केली, तेव्हा निर्माण केलेली द वेल (The Well) ही आजदेखिल इंटरनेटवरील एक प्रभावशाली समुह (community) आहे. १९८७ मध्ये इंटरनेटचे जवळपास ३०,००० धारक होते. तर १९८८ मध्ये इंटरनेटवरील पहिल्या गप्पागोष्टींचे सहक्षेपण (Internet Relay Chat) केले गेले जे आज आपण चॅटींच्या स्वरुपात वापरतो. तर तेव्हाच म्हणजे १९८८ मध्ये इंटरनेटवर पहिल्या उपद्रवी प्रोग्रॅमने हल्ला चढवून मोठ्या अडचणीला समोर आणले. १९८९ मध्ये अमेरीका ऑन लाईन म्हणजेच AOL (America Online) ची निर्मिती झाली. ज्यामूळे नंतरच्या काळामध्ये लोकांमध्ये इंटरनेट लोकप्रिय होण्यास कारणीभूत झाला. त्याच साली म्हणजे १९८९ मध्ये वर्ल्ड वाईड वेब (World Wide Web) ही संकल्पना टीम बर्नर-ली (Tim Berners-Lee) यांनी अस्तिताव आणली. जी पूढे खऱ्या अर्थाने १९९० पासून सुरु झाली. १९९० च्या सालामध्ये इंटरनेटच्या क्षेत्रामध्ये बऱ्याच प्रकारे प्रगती झाली. यासाली द वर्ल्ड (The World) या पहिल्या व्यावसायिक डायल-अप इंटरनेट सेवा पुरविणाऱ्याची (dial-up Internet provider) सुरुवात झाली. १९९१ मध्येच पहिले इंटरनेटवरील पान म्हणजेच वेबपेज बनविले गेले. १९९० मध्येच गोफर (Gopher) या पहिल्या शोध प्रणालीची देखिल निर्मिती झाली, जी फक्त फाईलचे नावच नाही तर त्यातील मजकूरदेखिल शोधत असे. याच साली एमपीथ्री (MP3) या प्रकाराला सर्वमान्यता मिळाली. हा फाईलचा प्रकार आजदेखिल आवाजाच्या आणि गाण्याच्या फाईलसाठी जगप्रसिद्ध आहे. १९९१ मध्येच इंटरनेटवरील अतिमहत्त्वाचा टप्पा असलेल्या पहिल्या वेबकॅमचा म्हणजेच ऑनलाईन कॅमेऱ्याचा केंब्रिज विद्यापीठामध्ये वापर केला गेला. पुढे १९९३ मध्ये सर्वसामान्यांसाठी प्रथमच मोझाईक हा पहिला ग्राफिकल (graphical) इंटरनेट ब्राऊझर उपलब्ध झाला. खरंतर सर्वात पहिला इंटरनेट ब्राऊझर नव्हता, जास्त तांत्रिक गुंतागुतीचा नसुन तो परंतू तो वापरायला अतिशय सोपा असल्याने तो लगेचच सर्वाधिक प्रचलित इंटरनेट ब्राऊझर बनला. १९९३ मध्येच अमेरिकेतील व्हाईट हाऊस आणि शासकीय वेबसाइट इंटरनेटवर आल्या ज्यामूळे तेव्हा वेबच्या क्षेत्रामध्ये प्रथमच .gov आणि .org या दोन वेबसाइटच्या नावाची निर्मिती झाली. १९९४ मध्ये मोझाईकच्या इंटरनेट ब्राऊझरला नेटस्केप नॅविगेटर हा पहिला प्रतिस्पर्धी इंटरनेट ब्राऊझर तयार झाला. १९९५ मध्ये बँकेचे तसेच क्रेडीट कार्डचे व्यवहार ऑनलाईन करण्यासाठी व्यावसायिक दृष्ट्या सुरक्षित इंटरनेट ब्राऊझर आवश्यक भासू लागली. या आवश्यकतेनुसार नेटस्केप कंपनीनेच सुरक्षित असा SSL (Secure Sockets Layer) प्रणाली असलेला ब्राऊझर तयार केला. कारण याच साली Echo Bay या इंटरनेटवर ऑनलाईन विक्री करणाऱ्या वेबसाइटची निर्मिती झाली जी आज eBay नावाने ओळखली जाते. याच साली Amazon.com या वेबसाइटची देखिल निर्मिती झाली. असे असले तरी जवळपास ६ वर्षांपर्यंत म्हणजेच २००१ पर्यंत या वेबसाइटला कुठलाच आर्थिक फायदा झाला नव्हता. १९९५ मध्येच सर्वसामान्यांना देखिल इंटरनेटवर आपली मोफत वेबसाइट बनविता यावी यासाठी Geocities या वेबसाइटची देखिल निर्मिती झाली जी २००९ मध्ये वार्षीक होणाऱ्या मोठ्या नुकसानामुळे बंद करावी लागली. याच साली नेटस्केप नॅविगेटर ब्राऊझरच्या माध्यमातूनच सर्वप्रथम जावा आणि जावास्क्रिप्ट या प्रोग्रॅम प्रणालीची ब्रेंडन इच (Brendan Eich) याने नेटस्केप नॅविगेटरचा एक भाग म्हणून निर्मिती केली. १९९६ मध्ये सर्वप्रथम हॉटमेल (HoTMaiL) या ऑनलाईन मोफत ई-मेल सेवा सुरु झाली. १९९७ मध्ये "weblog" या पहिल्या इंटरनेटवरील ब्लॉगची निर्मिती केली गेली. १९९८ मध्ये आजच्या जगप्रसिद्ध गूगल या सर्च सेवा पुरविणारी वेबसाइट सुरु झाली. याच साली नेटस्केप कंपनीने सर्वप्रथम इंटरनेटच्या माध्यमातून फाईल्सची देवाण-घेवाण करणारा प्रोग्रॅम बनविला. १९९९ मध्ये सेटी (SETI) हा प्रोग्रॅम इंटरनेटवर आला. जवळपास ३० लाख कॉम्प्युटरना जोडलेला या प्रोग्रॅमचे काम होते परग्रहावरील सजीवांचा शोध घेणे. इंटरनेटच्या माध्यमातून जोडलेल्या रेडिओ टेलेस्कोप जमा झालेल्या माहितीचे विश्लेषण करण्याचे काम सेटी द्वारे केले जात होते. २००१ मध्ये विकिपीडिया (Wikipedia) या इंटरनेटवरील माहितीच्या विश्वातील मुक्तज्ञान कोष असलेल्या वेबसाइटची निर्मिती झाली. २००३ मध्ये तयार झालेल्या स्काईप (Skype) द्वारे प्रथमच इंटरनेटद्वारे आवाज संभाषणाला म्हणजेच Voice over IP calling ला सुरुवात झाली. याच साली MySpace आणि Linkedin या वेबसाइट सुरु झाल्या आणि खऱ्या अर्थाने सोशल नेटवर्किंगला सुरुवात झाली. २००४ मध्ये वेब २.० (Web 2.0) या इंटरनेटवरील वेबसाइटच्या नविन प्रणालीला सुरुवात झाली. याच साली म्हणजे २००४ मध्ये द फेसबुक ("The" Facebook) ही सोशल नेटवर्किंगची वेबसाइट प्रामुख्याने कॉलेजच्या विद्यार्थांसाठी चालू झाले. जी पुढे फक्त फेसबुक या नावाने प्रचलित झाली. पुढे २००५ मध्ये युट्युब (YouTube) या विडिओ म्हणजेचे चलचित्र मोफत ऑनलाईन ठेवण्याची सेवा देणारी वेबसाइट सुरु झाली. तर त्यानंतर २००६ मध्ये ट्विटर (Twitter) सुरु झालेल्या अजून एक वेबसाइटने लोकांना आपल्याला हवे ते इंटरनेटवर बोलण्याची मुभा दिली. ट्विटर या वेबसाइटवर आपण १४० अक्षरांमध्ये आपला कुठलाही संदेश/माहिती ठेवू शकता. २००७ मध्ये ऍपल कंपनीच्या आयफोनद्वारे मोबाईल वेब प्रणाली उदयास आली. यानंतर इंटरनेटवर दररोज नवनविन कल्पना समोर आल्या. सध्या दिवसागणिक हजारो वेबसाइटची निर्मिती होत आहे. सर्व विषयावरील, क्षेत्रातील, भाषांच्या, व्यक्तींच्या, कंपन्यांच्या, संस्थाच्या माहितीनी इंटरनेटचे जग प्रसरण पावत आहे. भविष्यामध्ये हे इंटनेटचे विश्व आकाशाप्रमाणे अनंत होईल यात शंका नाही. वेबसाइट सर्फींग म्हणजे काय?   आपण इंटरनेटवर ज्या निरनिराळे संकेतस्थळ पाहतो त्या संकेतस्थळावरील आतील निरनिराळ्या लिंकवर क्लिक करुन आपण त्या संकेतस्थळावरील इतर पाने पाहतो यालाच ‘वेब सर्फींग’ असे म्हणतात. निरनिराळ्या संकेतस्थळांवरील माहितीची पाने चाळण्यासोबत ई-मेल वापरणे हा देखिल वेब सर्फींगचाच भाग आहे. वेबपेज म्हणजे काय?   कॉम्प्युटरवर काम करताना आपले काम कॉम्प्युटरमध्ये फाईलच्या स्वरुपामध्ये साठवितो. प्रत्येक फाईलला निरनिराळी नावे देऊन आपण आपल्या फाईल्स कॉम्प्युटरमध्ये साठवित असतो. जसे मायक्रोसॉफ्ट वर्डमध्ये साठविलेली फाईल वर्डची फाईल म्हणून ओळखली जाते. तसेच त्या फाईलला वर्डचा डब्लू (W) हे चिन्ह दिसू लागते. अशा प्रकारे कॉम्प्युटरमधिल प्रत्येक निरनिराळ्या सॉफ्टवेअरमध्ये काम करुन ती फाईल साठविल्यानंतर त्या फाईलला आपोआप त्या सॉफ्टवेअरचे चिन्ह दिले जाते. इंटरनेटवरील वेबसाइटच्या फाईलला वेबपेज असे म्हणतात. खरंतर त्या वेबसाइटच्या फाईलला फाईल न म्हणता वेबसाइटचे पान म्हणजेच इंग्रजीमध्ये पेज असे म्हटले जाते. म्हणूनच वेबसाइटवरील पेजला वेबपेज असे म्हणतात. पूर्वी वेबसाइटची पाने म्हणजेच वेबपेज एचटीएमएल (HTML) प्रकाराची होती. नंतर वेबसाइटमध्ये झालेल्या प्रगतीमध्ये एचटीएमएल प्रकारासोबत इतरही वेबपेजचे प्रकार बनत गेली. (टीप: इथे आपण पाहात असलेले हे वेबपेज देखिल एचटीएमएल प्रकारचे आहे. आपण जर ऍड्रेसबारवर पाहिल्यासhttp://www.netshika.com/internet_webpage.html  शेवटी html असे आपल्याला आढळेल.) ब्राऊझर म्हणजे काय?   कॉम्प्युटरवर काम करताना प्रत्येक काम आपण कुठल्यातरी सॉफ्टवेअरमध्ये करीत असतो. म्हणजेच कॉम्प्युटरवर काम करीत असताना आपण प्रत्येक वेळेस कुठलेतरी सॉफ्टवेअर वापरत असतो. त्याच प्रमाणे इंटरनेटवर निरनिराळ्या वेबसाइट पाहण्यासाठी जे सॉफ्टवेअर वापरतो त्यालाच ' ब्राऊझर ' ( Browser ) असे म्हणतात. मायक्रोसॉफ्ट विंडोजमध्ये इंटरनेट एक्सप्लोरर हा ब्राऊझर आधीपासूनच दिलेला असतो. सर्वसामान्यपणे वापरायला सोपा असल्याने इंटरनेट एक्सप्लोरर जगभरामध्ये जास्त प्रचलित आहे. असे असले तरी सध्या इंटरनेटवर अनेक मोफत ब्राऊझर्स उपलब्ध आहेत. इतर चांगले ब्राऊझर कोणते आहेत?   मायक्रोसॉफ्ट विंडोजमध्ये इंटरनेट एक्सप्लोरर हा ब्राऊझर आधीपासूनच दिलेला असतो, त्यामूळे इंटरनेटवर वेबसाईट पाहण्यासाठी सर्वसामान्यापणे इंटरनेट एक्सप्लोरर हाच ब्राऊझर जास्त प्रचलीत झाला आहे. आजही इंटरनेट एक्सप्लोरर हा ब्राऊझर वापरणाऱ्यांचे प्रमाण जवळपास ७५% इतके आहे. नंतरच्या काळामध्ये इंटरनेटवर फायरफॉक्स या ब्राऊझरच्या जास्त प्रसिद्धीमूळे (ज्यामध्ये सर्वाधिक वेगवान ब्राऊझर असे सांगितले गेले) फायरफॉक्स ब्राऊझर वापरणाऱ्यांचे प्रमाण वाढू लागले. आजही इंटरनेट एक्सप्लोरर सोबत फायरफॉक्स ब्राऊझर वापरणाऱ्यांचे प्रमाण वाढताना दिसते. परंतू असे जरी असले तरी प्रत्यक्षात हे फायरफॉक्स ब्राऊझरच्या प्रसिद्धीमूळे झाले. त्यानंतर गूगलने देखिल आपण मागे नाही हे दाखविण्यासाठी आपला स्वःताचा स्वतःचा (Crome) क्रोम ब्राऊझर प्रसिद्ध केला. आणि तो फार उपयोगी, आकर्षक, सोपा आणि सुरक्षित असल्याचा दावा त्यांनी केला. परंतू क्रोम ब्राऊझर इंटरनेटवर इतका प्रभावशाली वाटला नाही. गूगलाचा क्रोम ब्राऊझर थोडावेळ वापरल्यानंतर पून्हा इंटरनेट एक्सप्लोरर आणि फायरफॉक्स या ब्राऊझर चांगला असल्याचे अनेकांचे म्हणणे असते. प्रत्यक्षात कुठलाही नविन ब्राऊझर बनविण्याआधी तो बनविणारी कंपनी इतर उपलब्ध ब्राऊझरचा अभ्यास करुन त्यामध्ये काय त्रुटी आहेत याचा अभ्यास करुनच नविन ब्राऊझरची निर्मिती करते. इथे खाली काही चांगल्या ब्राऊझरची माहिती दिली आहे. त्यातील प्रत्येक ब्राऊझरची काहीतरी खासीयत आहे. त्यामूळेच प्रत्येक ब्राऊझरमधिल त्याचे खास वैशिष्ट्य आपल्याला माहित असेल तर आवश्यक वेळी त्याच्या त्या वैशिष्ट्याचा वापर केल्यास आपले काम अधिक चांगल्याप्रकारे होऊ शकतो. १. फायरफॉक्स (Firefox) : www.mozilla.com/firefox २. ऑपेरा (Opera) : www.opera.com ३. क्रोम (Crome) : www.google.com/chrome ४. सफारी (Safari) : www.apple.com/safari/ शेवटी एखादा ब्राऊझर कितीही चांगला असला तरी तो वापरणाऱ्याला जर तो आवडला नाही तर त्याला काहीच पर्याय नाही. लिंक (link) आणि युआरएल (url) म्हणजे काय?   वेबसाइटवर असलेल्या प्रत्येक पानावरुन दुसऱ्या पानावर जाण्यासाठी आपण समोर असलेल्या पानावरील त्या दुसऱ्या पानाच्या नावावर क्लिक करतो आणि मग ते दुसरे पान उघडते. समोर चालू असलेल्या पानावरील त्या दुसऱ्या पानाच्या नावावर माऊस नेताच तीथे हाताचे चित्र दिसते. यालाच त्या दुसऱ्या पानाची लिंक असे म्हणतात. थोडक्यात लिंक म्हणजे एका पानावरुन दुसऱ्या पानावर जाण्याचा मार्ग. आपण जेव्हा एखादी वेबसाइट उघडतो तेव्हा ब्राऊझरच्या अॅड्रेसबारवर आपण त्या वेबसाइटचे नाव देतो (उदा.www.netshika.com). सर्वसाधारणपणे आपण एखादी वेबसाइट पाहताना एका पानावरील लिंकवरुन दुसऱ्या पानावर असे करीत ती वेबसाइट पाहत असतो. आपण जसजसे एक लिंक पाहत असतो तस तसे त्य ब्राऊझरच्या अॅतड्रेसबारवर आपण कुठल्या पानावर आहोत ते दिसू लागते. जसे आता आपण या वेबसाइटच्या ज्या पानावर आहात त्या पानाची (http://www.netshika.com/link&url.html अशी) लिंक दिसते असेल. एखाद्या वेळेस एखादी वेबसाइट सुरुवातीपासून न पाहता आपणास जर कुणी अशी मोठी लिंक आपल्याला दिली असेल तर त्या लिंकला लिंक एवजी युआरएल (url) असे म्हणतात. युआरएल (url) चे पूर्ण नाव Uniform Resource Locator म्हणजेच एखाद्या पानाचा विशिष्ट स्त्रोत. युआरएल (url) ही प्रामुख्याने एखाद्या वेबसाइटच्या एका विशिष्ट पानावर जाण्याचा प्रत्यक्ष मार्ग. युजरनेम (Username) आणि पासवर्ड (Password) म्हणजे काय?   युजरनेम (Username) आणि पासवर्ड (Password) हे दोन शब्द आपल्याला ई-मेल वापरताना पहायला मिळतात. ज्याप्रमाणे आपला मोबाईल क्रमांक फक्त आपल्यानावावर नोंदविलेला असतो, म्हणूनच आपल्या मोबाईलवर केलेला फोन फक्त आपल्याच मोबाईलवरच येतो. त्याचप्रमाणे ई-मेल बनविताना युजरनेम (म्हणजेच वापरणाऱ्याचे नाव) देणे आवश्यक असते. जेणेकरुन तो ई-मेल पत्ता फक्त आपल्याच नावावर नोंदविला जाईल. ई-मेल जगभरामध्ये वापरला जातो म्हणजेच एखाद्या नावाचा ई-मेल जगभरामध्ये फक्त एकाला दिला जातो. म्हणजे जसे आम्ही netshika@gmail.com  हा ई-मेल बनविला आहे. याचाच अर्थ जगभरामध्ये हा ई-मेल पत्ता दुसर्‍या कुणालाच मिळणार नाही. netshika@gmail.com  या ई-मेलमध्ये सुरुवातीला असलेले netshika हे नाव या ई-मेलचे युजरनेम (Username) आहे, म्हणजेच वापराणाऱ्याचे नाव तर शेवटी असलेल्या gmail.com  द्वारे आपला ई-मेल आपण कुठल्या वेबसाइटवरुन घेतला आहे हे कळते. जसे इथे शेवटी gmail.com असे आहे. म्हणजे हा ई-मेल जीमेल वेबसाइटवर बनविलेला आहे, यालाच होस्ट (Host) असे म्हणतात. युजरनेम आणि होस्ट या दोन गोष्टींना  @   या चिन्हाद्वारे विभागले जाते. इथे netshika हे युजरनेम जरी gmail.com  वर ई-मेल बनविण्यासाठी वापरले असते तरी ई-मेल सेवा देणार्‍या इतर वेबसाइटवर हेच युजरनेम वापरुन ई-मेल बनविणे शक्य आहे. आपला ई-मेल सुरक्षित रहावा तसेच आपल्याला आलेले ई-मेल फक्त आपल्यालाच पाहाता यावेत यासाठी ई-मेल खाते त्या ई-मेलसेवा देणाऱ्या वेबसाइटवर पासवर्डद्वारे सुरक्षित केलेले असते. ज्याप्रमाणे आपण घराला कुलूप लावून घर सुरक्षित करतो तसेच नविन ई-मेल बनवितानाच आपल्याला त्याला सुरक्षित करण्यासाठी सुरुवातीलाच पासवर्ड द्यावा लागतो. ई-मेल बनविताना दिलेला पासवर्ड आपण नंतर सुरक्षिततेसाठी कितीही वेळा बदलू शकता. पासवर्ड हा एक गुप्त शब्द असतो जो सर्वांना दिसू नये म्हणून खास करुन ******* अशा चिन्हांच्या स्वरुपात दाखविला जातो. थोडक्यात पासवर्ड म्हणजे ई-मेलच्या कुलूपाची किल्लीच (चावी) असते. योग्य पासवर्ड दिल्यानंतरच ई-मेल उघडले जाते. ब्लॉग म्हणजे काय?   ब्लॉग (Blog) हा शब्द वेब लॉग (Web log) या शब्दावरुन निर्माण झाला. लॉग म्हणजे नोंद. इंटरनेटवर म्हणजेच वेबवर आपल्या कामाची नोंद तयार करणे हा त्याचा अर्थ होतो. ब्लॉगला आपल्या कामाची इंटरनेटवरील नोंदवही असेही म्हणता येईल. कारण ब्लॉगवर नोंदविलेली कुठलीही माहिती अथवा लेख त्यावर दिनांक आणि वेळेच्या क्रमवारीने नोंदविले जाते. म्हणजेच नविन माहिती सर्वात वर असते. तर काळानुसार जुनी होत गेलेली माहिती नंतर महिन्याच्या आणि मग वर्षाच्या नावानुसार ब्लॉगवर फोल्डरमध्ये विभागली जाते. अशाप्रकारे एखादी माहिती दिनांकानुसार लगेच शोधता येते. सध्या ब्लॉगची सेवा देणाऱ्या वेबसाइटमध्ये www.blogger.com  ही वेबसाइट फार प्रसिद्ध आहे.www.blogger.com  या वेबसाइटवर आपण आपला मोफत ब्लॉग बनवू शकता. या वेबसाइटवर आपले नविन ब्लॉगचे खाते बनविल्यासरशी आपण लगेचच त्यावर माहिती ठेवू शकता. म्हणजेच आपण आपल्या ब्लॉगवर ठेवलेली माहिती लगेचच जगभरामध्ये कुठूनही पाहता येऊ शकते. ब्लॉगमधिल सध्याच्या प्रणालीद्वारे आपण आपल्या ब्लॉगवर चित्रे (Images) तसेच चलचित्रे म्हणजेच विडीओ देखिल ठेवू शकता. ब्लॉगची सेवा मोफत एखादी व्यक्ती आपले कितीही ब्लॉग बनवू शकते. ब्लॉगची मांडणी साध्यास्वरुपाची असली तरी सध्या बनलेल्या ब्लॉगच्या आकर्षक डिझाईनमूळे तिची मांडणी बदलत चालली आहे. सोशल नेटवर्किंग म्हणजे काय?   आपण फेसबुक, ऑर्कुट आणि ट्विटर ही नावे ऐकली असतील आणि त्याच सोबत या सोशल नेटवर्किंग वेबसाइट आहेत हे देखिल आपण ऐकले असेलच. या वेबसाइट मोफत सेवा देणार्‍या वेबसाइट आहेत. प्रत्येकाला आपापले मत मांडण्याचा आणि प्रत्येकाला इंटरनेटवर आपली स्वतंत्र ओळख करुन देणार्‍या या वेबसाइट आहेत. या वेबसाइटवर आपण आपले मोफत खाते उघडू शकतो. महत्त्वाचे म्हणजे हे खाते उघडण्यासाठी आपल्याला ठराविक एखाद्या म्हणजे जी-मेल अथवा याहूचाच ई-मेल असणे आवश्यक नाही. आपण आपल्या कोणत्याही ई-मेलच्या सहय्याने या वेबसाईटवर आपले खाते उघडू शकता. जुने मित्र-मैत्रिणी शोधणे, तसेच नविन ओळखी वाढविणे, व्यक्तीनुसार त्यांचा समुह ( communities ) तयार करणे, ग्रिटींग पाठविणे, वाढदिवस लक्षात ठेवणे, आवडीनुसार त्यांना बातम्या/माहिती देणे, नविन असलेल्या गोष्टींची मोबाईलवर माहिती सांगणे, नोकरी शोधण्यासाठी मदत करणे इ.इ. सेवा या वेबसाइट पुरवितात. सोशल नेटवर्किंग म्हणजे अशा वेबसाइट ज्यांचा मुख्य उद्देश आपले नाव प्रसिद्ध करण्याचा नसून आपल्या सभासदांना त्यांना हवे ते करण्याची मुभा देणे हा असतो. सध्याच्या युगामध्ये आपल्या प्रत्येक ओळखीच्या माणसाबरोबर संपर्कात राहणे शक्य नाही अशा परीस्थितीत या जगातून कुठूनही सर्वांशी संपर्कात राहून सर्व गोष्टी लक्षात ठेवून चालू घडामोडीवर लक्ष ठेवण्यासाठी सोशल नेटवर्किंग वेबसाइट फार उपयोगी आहेत. कारण इथे प्रत्येकाला भरपुर वेळ न देता फक्त ' कसे आहात ? ' हा प्रश्न देखिल पुरेसा असतो. जेणेकरुन आम्हाला तुम्ही लक्षात आहात हे दुसर्‍याला सांगता येते. तसेच वेळ असेल तेव्हा ऑनलाईन असलेल्या व्यक्तीशी थेट चॅटींगची देखिल सोय या सोशल नेटवर्किंग वेबसाइटवर असल्याने कुणाची आठवण आल्यास अथवा कुणाला काहिही सांगायचे असल्यास तो जरी ऑनलाईन नसला तरी त्याच्यासाठी निरोप ठेवण्याची सोय इथे असते, मग जेव्हा ती व्यक्ती आपले खाते उघडून पाहिले तेव्हा तीला आपला निरोप न चुकता मिळतोच. त्याचसोबत महत्वाच्या घटना लक्षात ठेवणे. जसे एखाद्याचा वाढदिवस, एखादा कार्यक्रम इ. या गोष्टी देखिल वेळोवेळी आठवण करुन दिल्या जातात. जेणे करुन काहिही विसरण्याचा प्रश्नच येत नाही. काही सोशल नेटवर्किंग वेबसाइटवर आपल्या मित्रांसोबत ऑनलाईन गेम्स खेळण्याची देखिल सोय असते. या व अशा कितीतरी गोष्टी सोशल नेटवर्किंग वेबसाइटवर उपलब्ध असल्याने सोशल नेटवर्किंगच्या मोहातून बाहेर पडणे कठीण होते. स्टॅटीक वेबसाइट तयार कशी होते? वेबसाइट बनविण्यासाठी वेबसाइट बनविण्याचा म्हणजेच वेबसाइट डेव्हलपमेंटचा कोर्स शिकविला जातो. सध्या जवळजवळ सर्वच कॉम्प्युटर शिकविणाऱ्या क्लासेसमध्ये हा कोर्स शिकविला जातो. या कोर्समध्ये फोटोशॉप, ड्रीमव्हीवर, फ्लॅश, जावस्क्रिप्ट इ. गोष्टी शिकविल्या जातात. फोटोशॉप या सॉफ्टवेअरमध्ये वेबसाइट डिझाईनिंग केली जाते म्हणजेच वेबसाइट कशी असावी, त्यामध्ये रंगसंगती कशा असाव्यात, त्यामध्ये कुठले विभाग असावेत, चित्रांना तसेच अक्षरांना सावळी (shadow), उजळपणा (glow) म्हणजेच इफेक्ट कसे असावेत इ. गोष्टी दिल्या जातात आणि वेबसाइट आकर्षक बनविली जाते. फोटोशॉप या सॉफ्टवेअरमध्ये वेबसाइटची तयार केलेली डिझाईन मग ड्रीमव्हीवर या सॉफ्टवेअरमध्ये आणली जाते. म्हणजेच फोटोशॉपमधिल वेबसाइटची एका चित्रास्वरुपामध्ये असलेल्या प्रतिकृतीमधिल निरनिराळ्या अनेक चित्रे तसेच बटणांनामध्ये आवश्यकतेनुसार निरनिराळे विभागून त्यांना ड्रीमव्हीवर या सॉफ्टवेअरमध्ये एक पान तयार करुन त्यामध्ये पून्हा एकत्र आणले जाते मग पानाला ड्रीमव्हीवरमध्ये साठविले जाते म्हणजेच सेव्ह केले जाते. ड्रीमव्हीवर या सॉफ्टवेअरमध्ये साठविलेले पान हे वेबपेजच्या स्वरुपात साठविले जाते. म्हणजेच वेबपेजचा सर्वसाधारण नमुना असलेल्या एचटीएमएल या स्वरुपामध्ये साठविले जाते. याच ड्रीमव्हीवर सॉफ्टवेअरमध्ये मग आपण बनविलेल्या त्या वेबपेजच्या प्रामाणे अनेक वेबपेज बनविले जातात तसेच त्यामध्ये त्या-त्या वेबपेजमध्ये असलेली माहिती भरुन त्या बनलेल्या अनेक वेबपेजना लिंकद्वारे एकमेकांना जोडले जाते. लिंकद्वारे जोडल्यामुळेच आपण एखादी वेबसाइट बघताना एका वेबपेजवरुन दुसऱ्या वेबपेजवर जाण्यासाठी त्या लिंकवर माऊस नेल्यानंतर ब्राऊझरमध्ये हाताचे चित्र येते ज्यावर माऊसने क्लिक करुन आपण दुसऱ्या वेबपेजवर जातो. आतापर्यंत आपले चित्र असलेले एक सर्वसाधारण पण आकर्षक वेबपेज तयार झालेले असते आता पुढील गोष्ट म्हणजे या स्थिर चित्रांच्या स्वरुपात असलेल्या वेबपेजमध्ये अ‍ॅनिमेशन भरणे. अ‍ॅनिमेशनचे उदाहरण सांगायचे झाल्यास आपण इंटरनेटवर वेबसाइट बघताना बऱ्याच वेबसाइटवर जाहिरातींमध्ये चित्रे अथवा अक्षरे हलताना, इथूनतिथे जाताना पाहिले असेलच त्यांनाच अ‍ॅनिमेशन असे म्हणतात. फ्लॅश सॉफ्टवेअरमध्ये वेबसाइटमधिल अ‍ॅनिमेशन बनविले जाते. एखादे वेबपेज तयार झाल्यानंतर त्या वेबपेजमध्ये आपल्याला हव्या असलेल्या आकारानुसार फ्लॅश सॉफ्टवेअरमध्ये त्या आकारामध्ये बसेल असे अ‍ॅनिमेशन बनविता येते. फ्लॅश सॉफ्टवेअर प्रामुख्याने २डी (2D) अ‍ॅनिमेशन बनविण्यासाठी वापरले जाते. तर फ्लॅश सॉफ्टवेअरमध्ये अ‍ॅनिमेशन बनविल्यानंतर मग ते पून्हा ड्रीमव्हीवरद्वारे आपण बनविलेल्या वेबपेजमध्ये टाकले जाते. सर्वसाधारणपणे इथे एखादी वेबसाइट बनवून पूर्ण होते. परंतू या पुढे आपण त्या बनलेल्या सर्व वेबपेजमध्ये जावास्क्रिप्ट नावाचा प्रोग्रॅम टाकून आपल्या वेबपेजला अधिक आकर्षक आणि अद्ययावत करु शकता. वेबपेजच्या अंतर्गत असलेल्या एचटीएमएल प्रोग्रॅममध्ये जावास्क्रिप्ट प्रोग्रॅम टाकला जातो. वेबपेजमधिल बटणांवर माऊसनेल्यावर अधिक बटण येणे यालाच मेनूबार असे म्हणतात तसेच चित्र बदलत राहणे यालाच फोटो गॅलरी इ. अनेक प्रकारे वेबपेज चांगले बनविण्यासाठी जावास्क्रिप्टचा उपयोग होतो. वेबसाइटमधिल जावास्क्रिप्टसाठी कुठलेही सॉफ्टवेअर वापरले जात नाही, तर अनेक वेबसाइटवर जावास्क्रिप्टचे छोटे प्रोग्रॅमद्वारे अगदी मोफत उपलब्ध असतात. आपल्याला हव्या असलेल्या आकर्षक जावास्क्रिप्टच्या त्या छोट्या प्रोग्रॅमला आपल्या वेबपेजमध्ये कॉपी केल्यानंतर लगेचच तो आकर्षक इफेक्ट आपल्या वेबपेजवर दिसू लागतो. अजूनही पुढे जर आपल्याला आपल्या वेबपेजमध्ये मराठी, हिंदी अथवा अन्य कुठल्या भाषेमधिल मजकूर टाकायचा असेल तर त्या नुसार इतर निराळे सॉफ्टवेअरवापरुन इतर भाषांमधिल वेबसाइट बनविता येतात (कॉम्प्युटरवर मराठी टाईप कसे करावे या माहितीसाठी इथे क्लिक करा.) आता शेवटचा टप्पा म्हणजे आपल्या कॉम्प्युटरमध्ये तयार झालेली संपूर्ण वेबसाइट (म्हणजेच त्याची सर्व वेबपेजेस) एफटीपी (FTP) सॉफ्टवेअरद्वारे सर्व्हरवर टाकणे म्हणजेच अपलोड करणे. सध्या वेबसाइट विकत तसेच मोफत देखिल मिळते. सहाजिकच विकत तसेच मोफत वेबसाइटमध्ये काहितरी तफावत नक्कीच असते. जसे माझे नाव सचिन पिळणकर आहे आणि मला  www.sachinpilankar.com अशी वेबसाइट हवी असेल तर मला त्यासाठी पैसे द्यावे लागतील कारण वेबसाइटच्या नावानंतर शेवटी लगेचच .com, .org, .net, .co.in अथवा .in हवे असल्यास तसे नाव पैसे देऊन विकत घ्यावे लागते. तर मोफत मिळणाऱ्या वेबसाइट या खरंतर आधीच तयार असलेल्या वेबसाइटवर त्यांच्या नावानुसार ओळखल्या जातात. जसे मला sachinpilankar  या नावाने मोफत वेबसाइट हवी असेल तर www.pubwebhost.com  सारख्या वेबसाइट वर मी मोफत वेबसाइट घेऊ शकतो. पण मग ही मोफत वेबसाइट असल्याने माझ्या वेबसाइटचे नाव  www.sachinpilankar.pubwebhost.com  असे असेल. म्हणजेच मला हव्या असलेल्या वेबसाइटच्या नावाच्या शेवटी मी ज्या वेबसाइटकडून मोफत वेबसाइट घेतली असेल त्या वेबसाइटचे नाव असेल. शेवटी आपण विकत अथवा मोफत वेबसाइट घेतल्यानंतर वर सांगितल्याप्रमाणे मग एफटीपी (FTP) सॉफ्टवेअरद्वारे आपल्या वेबसाइटच्या युजरआयडी (UserID) आणि पासवर्डने (Password) आपण तयार केलेली सर्व वेबपेजेस त्या आपल्या वेबसाइटवर अपलोड करु शकतो. बस्स…इतकेच करायचे आहे आणि आपली वेबसाइट जगभरातून कुठूनही दिसू लागते !

श्री आत्तार सरांना आदर्श शिक्षक पुरस्कार

शिरगाव हायस्कूल मध्ये सायन्स प्रदर्शन भरवले.

नमस्कार

आमच्या शाळेत अरविंद गुप्त्ता च्या वेब साईट चा वापर करून विद्यार्थ्यानी सायन्स खेळणी व प्रतिकःऋती तयार केल्या होत्या त्याचे प्रदर्शन भरवले होते त्याचे फोटो